Czy skóra może być zestresowana? Objawy oraz sposoby walki z wpływem stresu na skórę

Czy nasza skóra może odczuwać stres? Choć pytanie może wydawać się zaskakujące, coraz więcej badań naukowych wskazuje na ścisły związek między stanem psychicznym a kondycją skóry. Współczesny tryb życia – pośpiech, napięcie i zanieczyszczenia powietrza – naraża nas nie tylko na odczuwanie stresu psychicznego, ale także jego fizycznych objawów, które manifestują się na skórze.

Skóra jako organ neuroendokrynny

Skóra posiada zdolność reagowania na bodźce zewnętrzne dzięki złożonemu układowi neuroendokrynnemu. W odpowiedzi na stres w organizmie aktywowany jest układ podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA). Skóra jest jednym z miejsc docelowych tego hormonu. Badania wykazały, że keratynocyty, fibroblasty oraz komórki dendrytyczne skóry posiadają receptory kortyzolowe, co wskazuje na jej zdolność bezpośredniego reagowania na stresory hormonalne.

Triada hormonów – efekt domina

Wydzielanie i wzajemne oddziaływanie adrenaliny, kortyzolu i testosteronu w kontekście reakcji organizmu na stres powoduje kumulatywne pogorszenie kondycji skóry. Każdy z tych hormonów, choć pełni różne funkcje, może w sytuacjach stresowych wywoływać kaskadę reakcji biochemicznych, które wzajemnie się potęgują, tworząc efekt domina.

Badania nad tymi interakcjami pokazują, że zaburzenie równowagi hormonalnej wynikające z przewlekłego stresu ma nie tylko krótkotrwały wpływ na wygląd skóry, ale może również prowadzić do jej długoterminowych zmian strukturalnych.

Objawy stresu widoczne na skórze

Skóra zestresowana charakteryzuje się kilkoma wyraźnymi objawami:

1. Odwodnienie i utrata funkcji barierowych naskórka. Kortyzol zwany również hormonem stresu, poprzez receptory glukokortykoidowe obecne w keratynocytach, wpływa na szlaki biochemiczne zaangażowane w produkcję lipidów naskórka, prowadząc do osłabienia i wzrostu przepuszczalności bariery ochronnej. Dodatkowo hamuje różnicowanie keratynocytów. Zmniejsza także produkcję składników NMF bezpośrednio wpływając na właściwości strukturalne warstwy rogowej i wzrost wskaźnika TEWL.
2. Stany zapalne. Osłabiona bariera naskórkowa jest bardziej podatna na działanie czynników zewnętrznych, co prowadzi do aktywacji układu immunologicznego skóry (SIS) oraz wysłania sygnału do produkcji mediatorów zapalnych, takich jak interleukiny i prostaglandyny. Wywołuje to zaczerwienienie, pieczenie i świąd, a w skrajnych przypadkach wystąpienie chorób skóry, takich jak atopowe zapalenie skóry lub trądzik różowaty.
3. Zmiany trądzikowe. Uwalniana w wyniku reakcji stresowej kortykoliberyna (CRH) pobudza wydzielanie kortyzolu oraz testosteronu, co nasila pracę gruczołów łojowych i produkcję sebum. Ponadto CRH stymuluje ekspresję receptorów melanokortyny-1 (MC1-R) w gruczołach łojowych, co dodatkowo nasila ich aktywność. W konsekwencji nadmiernej produkcji sebum, nasilonej keratynizacji naskórka oraz wzmożonej odpowiedzi immunologicznej na skórze pojawiają się zmiany trądzikowe, takie jak zaskórniki, grudki, krosty, a w cięższych przypadkach także torbiele.
4. Przyspieszony proces starzenia się skóry. Stres oksydacyjny jest jednym z głównych mechanizmów przyspieszających proces starzenia się skóry. Związany jest ze zwiększoną produkcją reaktywnych form tlenu (ROS), które uszkadzają błony komórkowe, białka strukturalne (jak kolagen i elastyna) oraz mitochondrialne DNA. Ponadto reaktywne formy tlenu aktywują  działanie metaloproteinaz macierzy zewnątrzkomórkowej (MMP), w szczególności MMP-1, co prowadzi do degradacji włókien kolagenu, a tym samym utraty jędrności skóry i pojawienia się zmarszczek. Stres oksydacyjny nasila również proces skracania się telomerów. Komórki, które osiągnęły swój limit podziałów, wchodzą w stan senescencji. Tzw. „komórki zoombie” są metabolicznie aktywne i wydzielają prozapalne cząsteczki, tworząc tzw. SASP (senescence-associated secretory phenotype), czyli wydzielniczy fenotyp związany ze starzeniem skóry. Warunkuje to wystąpienie przewlekłego stanu zapalnego, który jest bezpośrednią przyczyną inflammaging.
5. Przebarwienia i zmiany pigmentacyjne. Stres oddziałuje dwutorowo na pojawianie się na skórze hiperpigmentacji. Z jednej strony reaktywne formy tlenu przyspieszają degradację melaniny, co prowadzi do powstawania plam soczewicowatych oraz nierównomiernego kolorytu skóry. Z drugiej zaś strony nadmierne wydzielanie kortyzolu przez nadnercza moduluje aktywność melanocytów, jako elementu układu immunologicznego skóry, wzmacniając proces melanogenezy i prowadzi do pojawienia się zmian pigmentacyjnych. Hiperpigmentacje stresowe mają charakterystyczny układ – zazwyczaj pojawiają się wzdłuż szczęki i zewnętrznego obwodu twarzy.

Sposoby walki z wpływem stresu na skórę

Aby przeciwdziałać negatywnemu wpływowi stresu na skórze, kluczowe jest podejście wieloaspektowe. Jego fundament stanowią zabiegi profesjonalne ukierunkowane na odbudowę bariery ochronnej oraz działanie antyoksydacyjne w połączeniu ze spersonalizowaną pielęgnacją domową.

Odbudowa bariery ochronnej skóry

Jednym z podstawowych działań rekomendowanych w walce ze skórnymi objawami stresu jest regeneracja i odbudowa bariery ochronnej naskórka. W tym celu zaleca się stosowanie preparatów zawierających składniki wzmacniające strukturę naskórka, jak biomimetyczne lipidy, fitosterole czy sfingozyna, które nie tylko dostarczą składników barierowych, ale również będą miały zdolność stymulowania procesu biosyntezy ceramidów w naskórku. Nawilżenie można dodatkowo wspomagać składnikami higroskopijnymi, takimi jak kwas poliglutaminowy, trehaloza czy aminokwasy. Ciekawym składnikiem wspierającym odbudowę bariery naskórkowej jest również kompleks prowitaminy D, który dodatkowo posiada właściwości antyoksydacyjne, zapewniając efekt wypoczętej i promiennej skóry.

Antyoksydanty w pielęgnacji

Antyoksydanty w pielęgnacji skóry narażonej na stres są elementem obowiązkowym. Wprowadzenie przeciwutleniaczy, takich jak stabilna i biodostępna forma witaminy C, karnozyna, czy ekstrakt z dzikiego indygo prowadzi do zmniejszenia stanu zapalnego, redukcji zaczerwienienia, poprawy kolorytu skóry i ochrony przed fotostarzeniem.

Redukcja stresu hormonalnego

Stosowanie substancji aktywnych, które regulują poziom kortyzolu w skórze, szczególnie jest pomocne w przypadku odczuwania przewlekłych i nawracających zmian skórnych na tle stresowym. Adaptogeny, takie jak ekstrakt z korzenia lukrecji, ashwaganda czy ekstrakt z traganka błoniastego wspomagają naturalną odporność skóry na stres, przywracając jej równowagę.

Profesjonalne terapie zabiegowe

W oparciu o dostępną literaturę, terapia skóry z oznakami stresu powinna zacząć się od zabiegów o profilu regenerująco-odbudowujących. Warto wprowadzić do zabiegów technologie takie jak: mikronakłuwanie, nanoinfuzja, terapia światłem LED czy infuzja tlenowa. Wskazane protokoły intensyfikują procesy regeneracyjne i wspomagają odnowę komórkową, zmienioną przez przewlekły stres. Skutecznym rozwiązaniem w gabinecie będzie również dołączenie do zabiegu relaksacyjnych metod masażowych, opartych na elementach akupresury, refleksologii czy technice Champissage.

Podsumowanie

Stres skórny jest złożonym zjawiskiem, które wymaga wszechstronnego, holistycznego podejścia. Zrozumienie biochemicznych mechanizmów, które leżą u podstaw tych reakcji, pozwala na skuteczniejsze podejście do pielęgnacji i terapii. Integracja wiedzy z zakresu kosmetologii oraz psychologii stanowi klucz do efektywnej pielęgnacji skóry zestresowanej, promując jej zdrowie w sposób kompleksowy.

Autorka tekstu

Ula Dyl – kosmetolog, absolwentka Wydziału Farmaceutycznego Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy. Szkoleniowiec marki Dermalogica Polska. Zwolenniczka holistycznej opieki nad klientem w gabinecie kosmetologicznym. W pracy szkoleniowca przekazuje zdobytą wiedzę, umiejętności i praktyczne wskazówki będące wynikiem wieloletniej pracy z pacjentami dermatologicznymi. 

www.dermalogica.pl